Η λεμφική μάλαξη είναι μίας ήπιας μορφής μάλαξη στο σώμα του ασθενούς και σκοπό έχει να ενεργοποιήσει και να κινητοποιήσει τη λέμφο με σκοπό την παροχέτευση του πάσχοντος μέλους.

Προετοιμάζοντας τις περιοχές των υγιών λεμφαδένων ώστε να λειτουργήσουν ως σταθμοί υποδοχής της περίσσειας λέμφου που έχει μπλοκάρει στην πάσχουσα περιοχή και μέσω των ειδικών χειρισμών μάλαξης, ο ειδικός φυσικοθεραπευτής ανοίγει άλλα μονοπάτια ροής της λέμφου προάγοντας τη μείωση του οιδήματος. Επιπρόσθετα, η λεμφική μάλαξη λειτουργεί και ως κινητήριος ενεργοποίηση του λεμφικού συστήματος, καθιστώντας την άμυνα του οργανισμού του ασθενούς πιο δυνατή.

Η λεμφική μάλαξη λοιπόν προάγει τη λεμφο-αγγειακή κυκλοφορία, αυξάνει την επαναρρόφηση του πρωτεϊνικά πλούσιου υγρού. Μέσω των ειδικών χειρισμών, προάγεται η χαλάρωση και δημιουργείται στον ασθενή ένα αναλγητικό φαινόμενο. Η λεμφική μάλαξη (MLD) συνδυάζεται συνήθως με την περίδεση του πάσχοντος μέλους με ειδικούς συμπιεστικούς επιδέσμους για λεμφοίδημα.

Μόνη της η λεμφική μάλαξη είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε περίπτωση που η περίδεση δεν είναι εφικτή, όπως στο κεφάλι, τον αυχένα, τον κορμό, το στήθος και τα γεννητικά όργανα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί ειδικό ελαστικό ένδυμα σε συνδυασμό με κάποια ειδικά υλικά για περισσότερη συμπίεση στο σημείο που έχει περισσότερο οίδημα. Στην περίπτωση του λεμφοιδήματος των γεννητικών οργάνων στον άντρα μπορεί να εφαρμοστεί περίδεση, την οποία ο ασθενής την διδάσκεται και έπειτα την εφαρμόζει μόνος του.

Στην παραπάνω εικόνα παρατηρούμε πως λειτουργεί η λεμφική μάλαξη σε μία ασθενή που έχει εμφανίσει λεμφοίδημα στο χέρι έπειτα από μαστεκτομή και λεμφαδενικό καθαρισμό στο σύστοιχο μαστό. Τα βελάκια δείχνουν την ροή της περίσσειας λέμφου προς τους υγιείς λεμφαδένες. Αυτοί οι οδοί ονομάζονται μονοπάτια αναστόμωσης του λεμφοιδήματος.

Η συμπιεστική περίδεση αποτελεί κατά Foldi το 70% της θεραπείας του λεμφοιδήματος. Η περίδεση έχει πολύ καλά αποτελέσματα διότι βοηθούν και κατά το έργο (working pressure), αλλά και κατά τον ύπνο (resting pressure). Η συμπίεση θα πρέπει να έχει φορά από την περιφέρεια προς το κέντρο και η συμπίεση να είναι ανάλογη με το οίδημα. Ποτέ δεν πρέπει να αφήνονται κενά μεταξύ των επιδέσμων, καθώς θα ήταν καλό να χρησιμοποιούνται ενδιάμεσα αφρώδη υλικά (foams) για μεγαλύτερη συμπίεση.

Φορώντας ο/η ασθενής την ειδική περίδεση αυξάνεται η αποδοτικότητα των μυϊκών και αρθρικών αντλιών, οπότε η ροή της «μπλοκαρισμένης» λέμφου διευκολύνεται. Μέσω της ειδικής περίδεσης ελαττώνεται η διηθητική ικανότητα, καθώς προλαμβάνεται την επανεγκατάσταση του λεμφικού υγρού που έχει μετακινηθεί. Ακόμη, ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα της ειδικής συμπιεστικής περίδεσης είναι ότι διασπά το σκληρό δέρμα και κάνει πιο μαλακούς τους ιστούς.

Θα πρέπει να τονιστεί πως χρησιμοποιώντας την περίδεση έχουμε το μέγιστο αποτέλεσμα στη θεραπεία του λεμφοιδήματος.

Ο/η ασθενής για να πάρει την καλύτερη μείωση στο οίδημα θα πρέπει να συνεργάζεται με τον ειδικό φυσικοθεραπευτή του.

Μια άλλη εφαρμογή περίδεσης-επίδεσης είναι το medical taping, ειδικές ταινίες που εφαρμόζονται με ειδικό τρόπο για το λεμφοίδημα. Το medical taping δεν έχει φανεί ότι μπορεί να αντικαταστήσει την συμπιεστική περίδεση με short-stretch επιδέσμους, μπορεί όμως να δράσει συνδυαστικά και οι ασθενείς αισθάνονται λιγότερο πόνο και καλύτερη αίσθηση στο σημείο, λόγω της ενεργοποίησης των ιδιοδεκτικών υποδοχέων του δέρματος.
Σε ποιες περιπτώσεις δεν εφαρμόζεται περίδεση :

• Σε οξείες λοιμώξεις
• Αρτηριακή νόσο
• Αρτηριακές πληγές
• Οξεία εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση
• Καρδιακό οίδημα
• Οξύ τραύμα χωρίς σαφή διάγνωση
• Διαβήτης
• Παράλυση
• Κακοήθεια
• Έλλειμμα αισθητικότητας
• Ψυχιατρικά προβλήματα
• Ευαισθησία στα υλικά της περίδεσης

Παράλληλα με τη λεμφική μάλαξη, ο φυσικοθεραπευτής εφαρμόζει διάφορες τεχνικές ήπιας κινητοποίησης των αρθρώσεων έτσι ώστε να μειωθεί η μετεγχειρητική δυσκαμψία και να αυξηθεί το εύρος κίνησης των αρθρώσεων.

Κινησιοθεραπεία έπεται και της περίδεσης με διατατικές ασκήσεις, εκκρεμοειδείς ασκήσεις, ασκήσεις ενδυνάμωσης με μπάλα και πάντα με συνδυασμό διαφραγματικής αναπνοής, έτσι ώστε να γίνεται πιο εύκολη και πιο ευχάριστη η άσκηση και να κινητοποιούμε τους λεμφαδένες της κοιλιάς.

Ο  ασθενής καλείται να συνδυάζει τη θεραπεία του με άσκηση, καθώς έτσι βελτιώνεται η ροή της λέμφου και υποβοηθάται το λεμφικό σύστημα ώστε να μπορεί να παροχετεύσει το λεμφοιδηματικό άκρο.

Είδη ασκήσεων που προτείνονται είναι:

• Περπάτημα
• Ποδήλατο
• Αεροβική άσκηση
• Clinical Pilates
• Υδροκινησιοθεραπεία
• Κολύμβηση

Το χρόνιο λεμφοίδημα μπορεί να έχει κάποιες δερματικές επιπλοκές, όπως ξηρό δέρμα, υπερκερατώσεις, πληγές, πτυχές στο δέρμα, λεμφόρροια, γυαλιστερό δέρμα σε τάση, λεμφαγγείωμα.

Για τους παραπάνω λόγους, ο ασθενής θα πρέπει να φροντίζει το δέρμα του με ειδικές ενυδατικές κρέμες (με ουδέτερο Ph) και αντιβιοτικές κρέμες και να περιποιείται τις περιοχές των νυχιών γιατί υπάρχει πιθανότητα να είναι ευπαθής σε μολύνσεις.

Ακόμα και αν ο/η ασθενής δεν έχει παρουσιάσει κάποιο δερματικό εύρημα θα είναι καλό να προλαμβάνει και να κρατά καθαρό και μαλακό το δέρμα του. Μια καλή πρόταση είναι η εφαρμογή βαζελίνης μετά το μπάνιο.

Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι για την ολοκληρωμένη θεραπεία του λεμφοιδήματος είναι η διδασκαλία του ασθενή στην αυτοθεραπεία.

Ο/η ασθενής διδάσκεται χειρισμούς λεμφικής μάλαξης και περίδεσης, εάν είναι μεγάλης ηλικίας ή χρειάζεται βοήθεια, προτείνεται η παρουσία συγγενικού ή φιλικού προσώπου στην εκπαίδευση.

Η εκπαίδευση μπορεί να είναι και ομαδική, έτσι ώστε οι ασθενείς να κάνουν και πρακτική, εφαρμόζοντας περίδεση ο ένας στον άλλο.

Προτείνεται ο/η ασθενής να φοράει φαρδιά ρούχα, να μην εκτίθεται σε αιχμηρά αντικείμενα με γυμνά χέρια, να μην σηκώνει βάρη και να μην γίνεται λήψη αίματος από το σύστοιχο χέρι. Έτσι, τηρώντας όσα έχει διδαχθεί και αποφεύγοντας αφορμές επιμόλυνσης του άκρου του, θα είναι ασφαλής.

Με την ολοκλήρωση της αποιδηματικής θεραπείας, και έπειτα από μέτρηση του πάσχοντος μέλους, θα πρέπει να γίνεται χρήση εξατομικευμένου ενδύματος συμπίεσης (γάντι, κάλτσα ή καλσόν).